08 sep Wat je denkt dat anderen van je denken,

“Moet je weer een berichtje sturen?”, roept een oudere man vanaf zijn fiets terwijl hij aan me voorbij rijdt. Ik kijk op en beantwoord de opmerking met een glimlach. Zijn knipoog, als reactie terug, maakt veel goed .. Om te schrijven heb je tegenwoordig geen pen en papier meer nodig, dus ga ik rustig verder.

Wat je denkt dat anderen van je denken, denk je zelf

Schaamte, een intern psychisch proces dat veeleer te maken heeft met de geïnternaliseerde blik van de ander dan met de feitelijke aanwezigheid van een ander. Schaamte, een interessant fenomeen .. Omdat? Daar ben ik nog niet helemaal over uit. We kennen allemaal momenten van schaamte, ook ik. ‘Waarom vrouwen zich meer schamen dan mannen’, is een boek dat ik lees en vraag me niet waarom. Soms, soms komt zo’n boek gewoon ineens op mijn pad.

Gedragscodes

Religieuze, morele of juridische .. Bepalen wat wij onder schaamte verstaan. Het is vaak DAT wat we denken dat een ander over ons denkt. Best gek, vind je ook niet? We weten namelijk helemaal niet wat de ander denkt. Dat is pure invulling. Een aanname. We ondergaan schaamte passief maar brengen het anderen en ook onszelf dikwijls toe, gewild of ongewild, bewust of onbewust.

Schaamteloosheid

“Zoiets doe je toch niet”, “Dat hoort niet”, “Dat kan écht niet” enzovoorts. Kreten die we kennen vanuit onze opvoeding maar ook in het dagelijkse leven ná onze opvoeding zijn ze nog volop aanwezig, omdat ze zich volledig in ons verankerd hebben. Een vraag die ik mezelf regelmatig stel: “Wie zijn wij (of ben ik) om te bepalen of iets wel of niet kan?” Want ook ik vertoon weleens gedrag dat niet door de spreekwoordelijke beugel kan. De spanning tussen bescheidenheid en durf, tussen nederigheid en hoogmoed, zit in elk mens. Wie uit de pas loopt, kan genadeloos beschaamd worden. En als je anders bent, of anders wilt zijn .. Zouden die spanningen zomaar eens wat hoger op kunnen lopen.

De toename van individuele vrijheid

Heeft een prijs .. Die van toenemende zelfdwang. En de ongrijpbare tendens tussen generaties, ‘dit hoort zo niet’ – tjsa, WAT hoort zo niet .. Is wat mij betreft DE uitdaging voor de toekomst. Een uitdaging die met schaamte samen zal gaan? Of misschien ook niet. De persoon die zich als volwassene schaamt, wordt daarin bepaald door een ‘zelfdwangapparatuur’ die bij hem of haar als kind is aangekweekt door anderen van wie hij/zij toen afhankelijk was, meestal de ouders. Dat deel van zijn bewustzijn waarmee hij/zij zichzelf controleert: het uber-ICH, zorgt voor een (dreigend) conflict met normen of personen van buiten, en met normen en elementen in de eigen persoonlijkheid.

Je meent in de blik van de ander iets te zien,

Belangrijk vinden wat ’n ander over je denkt of van je vindt. Het gaat bij schaamte niet alleen om de blik van de ander maar ook, en waarschijnlijk vooral, om de eigen interpretatie van wat men meent dat de ander ziet en afkeurt. De blik die jij voelt betekent iets, en die betekenis wordt bepaald door jouw eigen geïnternaliseerde opvattingen over wat wel en niet hoort in combinatie met jouw eigen naaktheid. Vergeet niet, jij bent jouw eigen grootste criticus, des te interessanter is het om eens onder de loep te nemen welke richting jouw evaluaties van jezelf en anderen uitgaan.

De omarmende of de kritische kant?

En wat dat dan weer voor invloed heeft op jouw eigen gevoel van schaamte.