17 jun Als angst is wat ons stopt,

dan is moed wat we dienen te ontwikkelen. Angst voelen en toch doorgaan, is dat moedig? Klinkt zo makkelijk, vind je ook niet? Moed vergt optimisme en Dr. Martin Seligman beweert dat we van nature optimistisch zijn maar dat pessimisme ons tijdens onze kinderjaren is aangeleerd.

Betekent dat dan dat we pessimisme af kunnen leren?

Dr. Martin Seligman beweert eveneens dat bij alle vormen van pessimisme ‘de opgeef-reflex’ hoort, als onderliggend patroon. We kennen allemaal wel de aangeleerde hulp- of machteloosheid. Daarbij opgeteld, speelt het verklaringspatroon ook een belangrijke rol. De manier waarop we gewoonlijk dingen aan onszelf of anderen uitleggen .. Steeds vaker kom ik tot de conclusie dat onze verklaringen afwijken van de échte werkelijkheid. Steeds vaker de conclusie dat we onszelf het verkeerde verhaal vertellen.

Patronen worden van generatie op generatie doorgegeven. Ze horen bij het leven, en ik denk dat we onszelf best ééns in de zoveel tijd mogen afvragen in hoeverre de beperkende patronen (opgelegd door onder andere onze ouders naar aanleiding van hun pijnlijke ervaringen of eigen conditioneringen) de rode draad in ons leven bepalen. Ook als je weer eens wordt ingewerkt door een collega, manager of teamleider.

Studies met dieren tonen aan dat je een dier makkelijk kunt conditioneren tot opgeven: “Apen zien een tros bananen in een boom hangen, maar telkens als ze erin klimmen worden ze eraf gespoten met een sterke brandslang. Na een tijd proberen ze het zelfs niet meer, terwijl er helemaal geen brandslang meer in de buurt is .. Sterker nog: als een nieuwe aap in de kooi gezet wordt en de boom wil inklimmen, wordt hij er door zijn soortgenoten van weggesleurd!”

Lijkt dit niet verdacht veel op .. ?

.. Ooit zei iemand eens tegen mij ‘jij bent een pessimist’, en ik merk nog steeds dat ik tot op de dag van vandaag het woord pessimist zou willen omruilen voor realist maar goed, zo werd dat blijkbaar door de ander niet ervaren. Door bewustwording kwam ik uiteindelijk toch tot de ontdekking dat ook ik een pessimistisch stemmetje in me heb. Terwijl ik nu durf te zeggen dat dat stemmetje me realistisch heeft gehouden en ik me regelmatig tegen dat stemmetje heb afgezet .. Om er uiteindelijk achter te komen dat ik de boodschappen van mijn ouders in dat stemmetje herkende.  

Drie soorten denkpatronen die het pessimisme in stand houden:

Permanentie: De neiging hebben om de oorzaken van de slechte omstandigheden als permanent te zien. ‘Wanneer altijd en overal tot wanhoop leiden’ .. Absolute termen een hoofdrol spelen in de verklaring aan jezelf. ‘Het gaat altijd fout’, ‘Het zit ook altijd tegen’, ‘Het is ook altijd hetzelfde met jou’. Een pessimist gelooft niet dat de dingen ooit nog kunnen veranderen. Terwijl een optimist het vermogen heeft een mislukking als tijdelijke vertraging te kunnen zien.

Generaliseren: Daar waar permanentie te maken heeft met tijd, heeft generaliseren te maken met deelgebieden van het leven. Als iets slecht gaat op één plaats, hoeft het nog niet slecht te gaan op een andere plaats .. Terwijl dat is wat de pessimist doet; ‘Alles gaat verkeerd in mijn leven’, waarbij ‘mijn leven’ de koningin van de tegenpartij is die naast jouw koning staat, schaakmat!

Verpersoonlijking: “Hoe kan ik toch zo stom zijn?”, gebukt gaan onder schuldgevoelens wanneer dingen slecht gaan of jezelf de schuld geven. Terwijl optimisten inzien dat ze niet voor alles verantwoordelijk zijn. Je kunt een storm toch ook niet tegenhouden? Alsof het leven soms een soort strijd is tegen een verborgen vijand en dat veel zaken afhankelijk zijn van ‘geluk’. “Het was mijn geluksdag”, ik hoop dat je snapt dat je met deze gedachte de oorzaak direct buiten jezelf legt.

.. Welke van de drie patronen is voor jou het meest herkenbaar?

Stel, er gaat iets fout in jouw leven. Wat kost het je dan om iets wat fout ging als een mislukking te blijven bekijken? Erger nog, jezelf als een mislukking te bestempelen omdat iets anders afliep dan jouw willekeurige verwachtingen? Of dat je door generaliserende gedachten dingen nooit eens opnieuw zal proberen .. Of dat je een ander, voor jouw ooit eens gemaakte fout of pijnlijke ervaring, wil behoeden.

Bron: Flow en de kunst van het zakendoen – Kees van Zijtveld & Jan Bommerez